Kubanka, graficzka (grabadora), która wykorzystała mity, obrzędy religijnego bractwa ale i organizacji samopomocowej, Stowarzyszenia Abakua (la Sociedad Secreta Abakúa), jako pretekst do mówienia o kondycji kobiet, ludności czarnej, o konfliktach i przemocy fizycznej, ekonomicznej i społecznej na Kubie, w okresie po upadku ZSRR.
Ayón wytworzyła wizualny język dla wierzeń Abakua, które jak Voodoo, Santeria, mają swoje kulturowe źródło w Afryce. Pomimo tego, że referencje tematyczne i symboliczne w jej twórczości są bezsprzecznie afrykańskie i afro-kubańskie oraz tego, że w istocie zachowują one wiele cech „przednowoczesnych”, a nawet „plemiennych”, w wielu przypadkach atmosfera i kompozycja prac Ayón nawiązują do chrześcijańskiej Europy. Przypominają one bardziej średniowieczną i wczesnorenesansową sztukę, obrazy Giotta, Piero della Francesca czy Fra Angelico.
W 1988 roku Ayón po raz pierwszy wykonała wielkoformatowe panele w technice koliografii i zaprezentowała je na wystawie w galerii w Hawanie (cykl "Propuesta a los veinte años"). W ten sposób stworzyła matryce techniką kaliografii w celu uzyskania niemal nieskończonej gamy form i faktur. Prace te były wielką nowością na Kubie ze względu na ich duże rozmiary i wykorzystanie płaszczyzn barwnych, zbliżone do popowej estetyki kubańskiego plakatu i grafiki produkowanej w latach 60. i 70. XX wieku. Wybór tej techniki jest też związany z bardzo praktycznymi względami. Kuba w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, po utracie sponsora w postaci Związku Radzieckiego, była w tragicznej sytuacji gospodarczej, brakowało w tym również materiałów plastycznych. Ayón chcąc tworzyć musiała podejść do tych ograniczeń kreatywnie. Tak narodziła się forma kaliografii.
Dla twórczości artystki istotne były trzy decyzje, 1. wybór Stowarzyszenia Abakua jako przedmiotu badań antropologicznych i artystycznych eksploracji, 2. wybór koliografii jako metody twórczej, 3. odejście od koloru, na rzecz odcieni czerni i szarości.
Abakua, uważane za sektę religijną, bractwo męskie, czasami też za grupę przestępczą, nie jest liczna, a raczej marginalne na tle innych mniejszości religijnych, synkretycznych, stworzonych i kultywowanych przez niewolników z zachodniej Afryki i ich spadkobierców. Przed interwencją Ayon, Abakua posługiowało się językiem znaków, symboli aby opowiadać, pokazywać swoje historie. Arystka stworzyła system ikonograficzny w oparciu o symbole originalne, mity założycielskie, zapożyczone układy i kompozycje z mistrzów wczesnego renesansu.
Symbole Abakua zwane anaforuanas.
W prawie wszystkich pracach sama Ayón była wzorem do przedstawienia mitycznej księżniczki Sikán, kobiety, która miała fundamentalne znaczenie dla bractwa Abakua. Kształt ciała, głowy, twarzy, oczu artystki stale pojawia się w jej pracach zastępując ciało, głowę, twarz i oczy Sikán. W ten sposób Sikán przestał być reprezentowana symbolicznie tylko przez samca kozy (mbori) lub przez prosty podpis lub anaforuana. W pracach Sikán ponownie stała się kobietą, czarną Kubanką z uczuciami, pomysłami i opiniami.
Postać Sikan jest tragiczna. Jest ofiarą mężczyzn, którzy według mitu ukarali ją śmiercią za to, że wyjawiła tajemnicę wiary objawioną jej przez rybę/boga. Mit Sikán funkcjonuje jako punkt oparcia dla spektrum kultów afro-kubańskich, w tym Abakuá. Oprócz twórczości Ayón, odniesienia do Sikan pojawiają się w literaturze i kulturze popularnej.
Ayon w drugiej połowie lat dziewiędziesiątych, de facto na rok, dwa przed swoją śmiercią, tworzy serie prac, na planie koła, w których Sikan jest zniewolona, przytłoczona, oszołomiona, zdradzona. Cierpi i osamotniona. Jedynym sposobem ekspresji są jej oczy i ciało. Usta są niewidoczne. Czy chodzi o sekret, tajemnice niewypowiadalną pod groźbą śmierci? Czy niewysławialną bo aż tak straszną, że język by jej nie uniósł?
W twórczości Ayon mieszają się rzeczywistości wyobrażone, historyczne, religijne z rzeczywistościami: intymną i społeczną, w jakich żyła sama artystka. Kobieta, czarna, artystyka, osoba na marginesie państwa i społeczeństwa kubańskiego, która upublicznia w swoich pracach kulturę i religię, na tyle nieistotną, że władze kubańskie nie ocenzurowały jej i na tyle uniwersalną, że pozwoliła jej na opowieści głęboko humanistyczne o zdradzie, prawdziwe, ciężarze tajemnicy, godności kobiet, poświęceniu.
CV
1967 urodzona w Hawanie
1999 śmierć samobójcza w Hawanie
Edukacja
1979-1982 - szkoła podstawowa plastyczna Escuela Elemental de Artes Plásticas 20 de Octubre, w Hawanie
1982-1986 Escuela Nacional de Bellas Artes "San Alejandro", w Hawanie
1986-1991 Instituto Superior de Arte, w Hawanie
1999 Odbyła rezydencje w Tyler School of Art, Temple University w Filadelfii; Bronski Center, Philadelphia College of Art, Filadelfia, PA; i Benson Hall Gallery, Rhode Island School of Design, RI.
Wybrane wystawy
Wystawy zbiorowe
1993 - Bienale w Wenecji, praca To Make You Love Me Forever (1991)
2018 10. Bienale w Berlinie , wystawa We don’t need another her
2021- Bienale w Sao Paulo, wystawa zbiorowa Faz escuro mas eu canto (Though It’s Dark, Still I Sing), 34th São Paulo Bienal, São Paulo, Brazil
2022- Bienale w Wenecji, kilka prac pokazanych w ramach wystawy głównej "The milk of dreams"
Wystawy indywidualne
Nkame: A Retrospective of Cuban Printmaker Belkis Ayón
2016-2017 Fowler Museum, UCLA
2017 El Museo del Bario, Nowy Jork
2018 Station Museum of Contemporary Art, Houston, Teksas
2021 Jordan Schnitzer Museum of Art, Oregon
Kolekcje
Museo Nacional de Bellas Artes, Havana Cuba
Museo Nacional del grabado, Buenos Aires
LACMA
Kierunki
symbolizm, postmodernizm, apriopriacja
Wybrane prace
Techniki, media
Koliografia, litografia
Potrafiła odtworzyć efekty skóry gada, rybich łusek, płytek, piór za pomocą kredy, lakieru, akrylu, papieru ściernego, materiałów ściernych i różnych rodzajów papieru. Jej metody, koliografii, były niezwykle pracochłonne.
O swojej twórczości
“Sikán is a transgressor, and as such I see her, and I see myself.”
“La imagen de Sikán prima en todas mis obras porque ella, como yo vivió y vive – a atraves de mi – , en el desasosiego buscando una salida.”
“The image of Sikán dominates in all my works because she, like me, lived and still lives in anguish, looking for a way out – through me.”
"These [works] are the things I have inside that I toss out because there are burdens with which you cannot live or drag along, ...Perhaps that is what my work is about — that after so many years, I realize the disquiet."
Więcej:
https://davidcastillogallery.com/artists/belkis-ayon-manso/
Comments